وقتي پاي معتاد به زندان باز مي شود
واقعيت اين است كه تعداد زندانيان مرتبط با مواد مخدر در ايران زياد است.
جرايم مربوط به مواد مخدر را مي توان به دو دسته تقسيم كرد. جرايمي كه مستقيماً شامل مواد مخدر مي شود و جرائمي كه به طور غيرمستقيم با هم مرتبط هستند. جرايم دسته اول در ماده 1 قانون مبارزه با مواد مخدر پيش بيني شده و شامل «كشت خشخاش و كنف به منظور توليد مواد مخدر يا واردات و ارسال و توليد و ساخت انواع مواد مخدر يا روانگردان صنعتي غيردارويي است.مواد» و جرايم متعدد ديگر و در نهايت «مصرف مواد مخدر و اعتياد به مواد مخدر».
عليرغم اينكه دادگاه ها اكنون با توجه به سياست جنايي قانونگذاري مبني بر تسامح و برخورد با معتادان كمتر معتادان را به حبس محكوم مي كنند، در عين حال با توجه به اينكه اعتياد خود مي تواند منشأ بسياري از جرايم ديگر به ويژه سرقت و سرقت اموال باشد، اقتصادي امنيت را سلب مي كنند و جامعه را سلب مي كنند.
65 درصد همسرآزاري، 30 درصد كودك آزاري، 25 درصد قتل، 23 درصد دعوا و خشونت و 35 تا 40 درصد سرقت ها به دليل اعتياد است. به همين دليل تعداد قابل توجهي از زندانيان با وجود اينكه به دليل اعتياد در دادگاه يا زندان دستگير نشده اند در زندان هستند. در چنين شرايطي زنداني نكردن افراد به دليل اعتياد، علاوه بر هدف درمان و اصلاح معتادان، مي تواند از جمعيت زندان ها بكاهد.
بهتر است در صورت نياز به اقدامات كيفري، زندان از اقدامات جايگزين ديگري مانند كار اجباري و محروميت از برخي حقوق شهروندي و ... استفاده كند تا به نتايج بهتري دست يابد. در واقع به جاي اينكه آنها را مجرم بشناسند، با استفاده از چنين رويكردي، به جاي اينكه اين مجرمان يا در واقع بيماران نااميد شوند و به سمت ارتكاب جرايم ديگر كشيده شوند، روحيه بازگشت به دامان جامعه را به آنها مي دهد. طبق قانون مبارزه با مواد مخدر؛ معتادان موظفند با مراجعه به مراكز مجاز دولتي يا غيردولتي جهت درمان و كاهش آسيب اقدام به ترك اعتياد نمايند. معتادي كه براي معالجه به مراكز مذكور مراجعه و گواهي درمان و كاهش ضرر دريافت كند در صورت عدم پذيرش اعتياد از تعقيب كيفري معاف است. معتاداني كه اقدام به درمان يا ترك اعتياد نكنند مجرم بوده و به استناد تبصره 3 ماده 16 قانون مذكور به حبس از نود و يك روز تا شش ماه محكوم مي شوند.
مجبور به ترك معتاد
با اشاره به تعريف اجبار فرد معتاد به ترك بايد بيان كرد كه طبق قانون مبارزه با مواد مخدر، افراد معتاد موظفند براي درمان خود به يكي از مراكز مجاز درمان و كاهش آسيب مراجعه و براي ترك اعتياد اقدام كنند. و در صورتي كه به وظيفه خود عمل نكنند و مستعد اعتياد باشند به دستور مقام قضايي حداكثر تا سه ماه در مراكز دولتي نگهداري مي شوند و مجاز به درمان و كاهش آسيب هستند. البته مانعي براي تمديد مهلت سه ماهه ديگر بنا به درخواست اين مراكز وجود ندارد.
بايد در نظر داشت كه ترك اعتياد به زور براي معتادان غيرممكن است و رهايي از هرگونه اعتياد بدون روان درماني مناسب و مطلوب امكان پذير نيست. اگرچه امروزه با اطلاع رساني هاي ارائه شده نگرش اكثريت مردم نسبت به معتادان تغيير كرده است و جامعه نيز با اين افراد به عنوان بيمار رفتار مي كند، اما همچنان برخي معتقدند كه معتادان را بايد با زنجير و طناب و انواع تندخوها به تخت بست. و روش هاي عذاب آور مانند آب درماني و غيره را روي آنها امتحان كرد. در حالي كه ثابت شده است كه درمان اعتياد بدون اراده شخصي قابل تحقق يا ادامه نيست. در همين راستا سازمان جهاني بهداشت تاكيد مي كند كه ترك اعتياد بايد داوطلبانه و بدون اجبار باشد و شأن مصرف كننده را به عنوان يك انسان در نظر بگيرد تا معتاد تحت درمان مورد سوء استفاده قرار نگيرد.